XIX wiek to okres burzliwych zmian polityczno-gospodarczych. W tym okresie doszło także do istotnych przeobrażeń w świecie sztuki, które wpłynęły na kolejne pokolenia artystów. Pojawiło się wówczas wielu wybitnych twórców, na stałe odmieniających oblicze malarstwa światowego. Jednym z nich był bez wątpienia Iwan Ajwazowski.
Gwiazda rosyjskiej sztuki…
Iwan Ajwazowski urodził się w 1817 roku w ormiańskiej rodzinie, która nosiła nazwisko Ajwazian. Nauki artystyczne pobierał w petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych, w której w wieku 30 lat został profesorem.
Uznaje się go za piewcę rosyjskich pejzaży i jednego z najwybitniejszych marynistów w historii tego kraju. Został nawet mianowany malarzem Sztabu Generalnego Marynarki Wojennej, a car Mikołaj I chętnie kupował jego dzieła.
Choć działał w stolicy Imperium Rosyjskiego i często podróżował, to jednak na stałe mieszkał w nadmorskim mieście portowym na Krymie – Teodozji. To tam się urodził, żył i został pochowany.
… Ormianin z urodzenia i przekonań
Na Krymie aktywnie uczestniczył w życiu tamtejszych Ormian. Dbał o wspólnotę, wspierał ją między innymi po tureckich rzeziach 1895-1896. Źródła podają, że przygotował nawet wystawę, z której dochód w całości przeznaczył dla ocalałych.
Nie stronił również od tematyki ormiańskiej w swojej twórczości. Pojawiały się widoki góry Ararat lub jeziora Sewan. Dodatkowo przedstawiał sceny historyczne z dziejów narodu, np. chrzest Ormian lub ludobójstwa dokonane przez Turków.
Mistrz pejzażu i morza
Przede wszystkim jednak Ajwazowski był mistrzem scen morskich. Uznaje się go wręcz za najwybitniejszego marynistę w sztuce rosyjskiej.
Jego widoki morskie przypominają fotografie, o ciekawym sposobie kadrowania, z wielką dbałością o najmniejszy nawet detal nieba lub wody. Ajwazowski biegle operował kolorami, tworząc liryczne kadry o wielkim ładunku emocjonalnym – od spokojnych i cichych toni, po wzburzone, spienione fale. Nigdy jednak nie odszedł od klasycznych kanonów i akademickiego odtwarzania świata, czym znacząco różni się od innego wielkiego mistrza przedstawień marynistycznych z tej epoki – Williama Turnera, określanego niekiedy mianem prekursora abstrakcji.
Dzieła Iwana Ajwazowskiego zachwycają do dziś nastrojowością, detalami i szeroką paletą barw. Można je podziwiać w prywatnych kolekcjach i galeriach na całym świecie, również w jego rodzinnej Teodozji, gdzie artysta sam zaprojektował gmach, w którym utworzono poświęcone mu muzeum. Jest to miejsce zdecydowanie warte odwiedzenia dla wszystkich miłośników sztuki.